Yeni teknolojiler enerji sektöründe üretimi dönüştürüyor ve tüketicilerin enerjiden aldığı verimi en üst seviyeye çıkarırken, enerji üreticilerine kayıp ve kaçakları en aza indirip üretim süreçlerine tam anlamıyla hâkim olmalarını sağlıyor.
Akıllı cihazlar, hızlı geniş bant internet, e-ticaret, Endüstriyel İnternet, enerji şirketlerine yeni iş modelleri geliştirme olanağı da sağlıyor. SAP’nin tahminlerine göre 2020 yılına kadar Endüstriyel İnternet uygulamaları küresel enerji şirketlerine 201 milyar dolardan fazla kazanç sağlayabilir.
Yeni teknolojiler özellikle elektrik üretim ve dağıtım şirketlerine büyük dönüşüm vaat ediyor. Akıllı şebekeler ülkelerin stratejik enerji bağımsızlığı hedeflerine yaklaşmasını sağlarken, işletmelere ise yüksek verimlilik sunuyor. 1890’lı yıllardan bu yana hemen hemen aynı şekilde çalışan elektrik enerjisi şebekelerine 21’inci yüzyıl haberleşme teknolojisi entegre edilerek oluşturulan Akıllı Şebeke konsepti dünyada hızla yaygınlaşıyor. Avrupa Birliği Ağustos 2009 tarihli 3. Enerji Paketi kapsamında, akıllı sayaçların genel kullanımını öngörüyor. Buna göre 2020 yılına kadar Avrupalı tüketicilerin yüzde 80’inin akıllı sayaçlara sahip olması gerekiyor. Sadece Fransa’da bu değişim için 4 milyar Euro yatırım yapılması öngörülüyor.
Akıllı şebekelere karşı olan bu ilginin ardında, sistemlerin sayısız faydası yatıyor. Her şeyden önce akıllı şebekeler enerji talebi ve dağıtımını yöneterek, daha adil tüketim bedeli ve daha dengeli kaynak kullanımı sağlıyor. Akıllı şebekeler, gerçek zamanlı haberleşme altyapısı sayesinde aşırı yüklenmeleri tespit ediyor, enerji akış yönlerini düzenliyor ve enerji kayıp ve kaçaklarını önlemeye katkı sağlıyor. Akıllı şebekeler sayesinde tüketici idare ile sağlıklı iletişim kurarak enerji yönetiminde aktif rol alma şansına sahip oluyor.
Akıllı şebekeler Türkiye gibi deprem riskinin yüksek olduğu ülkelerde esnek yapıları sayesinde, doğal felaketlere daha dayanıklı ve hızlı bir şekilde yeniden devreye giren sistemlerin uygulanmasına imkân tanıyor.
Amerikan hükümeti, ülkesinde yapılan birçok akıllı şebeke projesini belli oranlarda geri ödemeli olarak finanse etmekte. ABD’de akıllı şebeke yatırımlarının önümüzdeki 20 sene içindeki maliyetinin, 338 ila 476 milyar dolar arasında olması bekleniyor. Japonya akıllı şebeke projelerini bir adım ileriye taşıyarak, akıllı şehir pilot uygulamalarını başlattı. Bunlar arasında teknoloji devi Panasonic’in başkent Tokyo yakınlarındaki akıllı kenti de bulunuyor. Bu kentte çamaşır makineleri bile elektrik ücretlerinin en düşük olduğu zaman diliminde otomatik olarak çalışıyor.
Türkiye’de durum
Türkiye’de artan elektrik enerjisi ihtiyacının karşılanması için kapsamlı bir dönüşüm süreci uygulanıyor. Bir taraftan elektrik ve doğal gaz iletim ve dağıtımından sorumlu kurumların özelleştirilmeleri yapılırken, diğer taraftan iletim ve dağıtım şebekelerinin optimizasyonuna yönelik çalışmalar sürdürülüyor. İletim ve dağıtım şebekelerinin optimum seviyede işletilmesine yönelik uygulamalar yapılırken, bu çerçevede ilgili kamu otoriteleri de tüketici ile tedarikçi arasında iki yönlü bilgi akışını sağlamak için yeni düzenlemelere gidiyor. Bu sayede kısa vadede piyasadaki rekabetin artması ve kayıp kaçak oranlarının azaltılması hedefleniyor. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı kayıp ve kaçakların son 8 yılda Türkiye’de 33 milyar TL zarara yola açtığını açıklamıştı.
Türkiye akıllı şebeke kurulması çalışmalarında henüz başlangıç seviyesinde. Aralarında GE’nin de bulunduğu pek çok şirket otomatik sayaç okuma ve çeşitli SCADA sistemleri ile akıllı şebeke yatırımları yapıyor. Ayrıca şebekenin gerçek zamanlı izlenmesi ve yönetimine ilişkin yatırımlar yapılıyor. Organize sanayi bölgeleri ile elektrik ve doğal gaz dağıtım şirketlerinin yanı sıra belediyelerin su idareleri de otomatik sayaç okuma sistemine geçmeye başladı. Elektrik dağıtım şirketlerince 70 bin, su idarelerince 32 bin, doğalgaz dağıtım şirketlerince 4 bin civarında abone otomatik sayaç okuma sistemine alındı.
Enerjide yüzde 60’lara varan oranda dışa bağımlı olan Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin akıllı şebekelerden kazancının yüksek olacağını tahmin etmek güç değil. Sanayi Bakanlığı akıllı şebekeleri geliştirecek yatırımları teşvik ediyor. Türkiye’nin hedefi cumhuriyetin 100’üncü kuruluş yıldönümü olan 2023’te mevcut sayaçların tamamının akıllı sayaçlarla değişimini sağlamak. Türkiye ayrıca, akıllı şebeke sistemlerini sadece kullanan değil, aynı zamanda bu sistemleri geliştiren, projelendiren ve üreten bir ülke olabilir.